به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل سازمان منطقه آزاد چابهار به نقل از فرینا؛ دکتر حجت‌ا...عبدالملکی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور و دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در گفت‌و‌گویی که با روزنامه جام‌جم داشته است، اعلام کرد مسیر مناطق آزاد و ویژه اقتصادی تغییر کرده و آمار و ارقام نشان از مطلوبیت آن دارد. 

نقش مناطق آزاد در اقتصاد چیست و فلسفه تشکیل آن چه بوده است؟
درابتدا به تعریف مناطق آزاد درکشور می‌پردازم تا بعد به پاسخ پرسش شما برسم. مناطق آزاد مناطقی هستند که خارج از مرزهای اقتصادی کشورها تعریف می‌شوند و به‌اصطلاح آفشور هستند. به این معنا که قوانین عمومی کشورها بر آن مناطق حاکم نیست و یک قانون خاص خودشان در حوزه اقتصادی دارند با اهداف مشخص که مربوط به سرمایه‌گذاری، صادرات و تقویت تولید می‌شود. درسال1372 با تصویب قانون چگونگی اداره مناطق آزادسه منطقه آزاد چابهار، کیش وقشم ایجاد شد.به‌مرور در سال‌های بعدی این مناطق آزاد افزایش پیدا کرد و امروز 18منطقه آزاد مصوب داریم که 12منطقه در حال فعالیت هستند. 

مابقی مناطق آزاد در چه وضعیتی قرار دارند؟
اساسنامه سه منطقه دیگر تصویب شده و درحال انتخاب مدیرعامل و اعضای هیات‌مدیره هستیم و سه منطقه آزاد نیز در مسیر تدوین اساسنامه قرار دارند که شامل دوغارون، مازندران و سرخس است.علاوه بر مناطق آزاد در دهه 80 مناطق ویژه اقتصادی تاسیس شدند که ادبیات‌شان کم‌وبیش شبیه به مناطق آزاد است اما میزان مشوق‌هایی که برای آنها وجود دارد، متفاوت است. در کشور 33 منطقه ویژه اقتصادی هم داریم که سه منطقه به منطقه آزاد تبدیل شده‌اند؛ امیرآباد در مازندران، سرخس و دوغارون که اکنون در دسته منطقه آزاد قرار گرفته‌اند.در قانون چگونگی مدیریت مناطق آزاد و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی شش ماموریت تعریف شده است؛ تسهیل و جهش در تولید، تسهیل و جهش صادرات، انتقال فناوری به داخل کشور، تامین نیازهای اساسی کشور، سرمایه‌گذاری خارجی و عمران و آبادانی منطقه از جمله ماموریت‌های مناطق آزاد است.

یکی از رویکردهای تاسیس مناطق آزاد سکوی صادرات بود اما تا همین چند سال پیش این مناطق مبادی واردات بودند و در آن زمان شما هم خودتان به عملکرد مناطق آزاد انتقاد داشتید. 
اتفاقا به موضوع مهمی اشاره کردید. من منتقد عملکرد مناطق آزاد بودم اما مخالف آن نبودم. درباره عملکرد مناطق آزاد می‌توانم با عدد و رقم به آن اشاره کنم. بر اساس آخرین آمار واردات و صادرات مناطق آزاد و ویژه اقتصادی تراز تجاری 14.5میلیارد دلار مثبت است. رقمی که به آن اشاره کردم مربوط به صادرات غیرنفتی است و بخش نفت تحت اختیار وزارت نفت است. وارداتی که برای خود مناطق آزاد ویژه 3.5میلیارد دلاربوده ومجموعا تجارت 18میلیارد دلاری را رقم زده است. برای سال1402هم تقریبا همین میزان را پیش‌بینی می‌کنیم و به‌زودی آمارهای آن اعلام می‌شود. 

اکنون تراز تجاری همه مناطق آزاد مثبت است؟
ما هفت منطقه قدیمی داریم که شامل قشم، کیش، چابهار، ماکو، ارس، اروند و انزلی و اروند است و اکثر سال‌ها تراز تجاری‌شان منفی بود اما اکنون هرکدام ازاین مناطق وضعیت مطلوبی پیدا کرده‌اندودرمسیر بهبود و رشدهستند. از سال1401 تراز تجاری مناطق آزاد مثبت شد و صادرات از واردات پیشی گرفت.به‌طوری که دراین سال جزئیات تجارت دراین هفت منطقه به این صورت است که یک میلیارد و 670 میلیون صادرات داشتیم و 900میلیون دلار واردات انجام شد و 770 میلیون دلار تراز تجاری مثبت رقم خورد. برخی مناطق آزاد هم مسیر تامین کالاهای اساسی برای کشور هستند، مانند انزلی که اغلب روغن کشور از آنجا وارد می‌شود. نکته قابل توجه اینجاست وارداتی که برای سرزمین اصلی انجام می‌شود، در محاسبات تجاری منطقه نمی‌آید. این موضوع در صادرات هم رعایت می‌شود. مناطق آزاد جدید هنوز رونق پیدا نکرده‌اند و به‌دنبال شروع فعالیت آنها در بخش‌های مختلف هستیم. 

سال گذشته شما از مناطق آزاد به‌عنوان بهشت سرمایه‌گذاری نام بردید. میزان سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد چگونه بود؟
در سال گذشته رایزنی‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری انجام شد و دراغلب رویدادهای بین‌المللی شرکت کردیم.همچنین در داخل نیز بسته‌های سرمایه‌گذاری سودآور را به صاحبان سرمایه با مجوز بی‌نام معرفی کردیم تا سرمایه‌گذار درگیر اخذ مجوز نباشد. با اقداماتی که انجام دادیم، میزان قرارداد درسال1402نسبت به1401، 3.2برابر شد.به‌طوری که درسال 1401، 112هزارمیلیارد تومان سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد داشتیم و در سال گذشته این رقم به 363 هزار میلیارد تومان رسید. 

یکی از موضوعاتی که پیشتر به آن اشاره کرده بودید، تاسیس مناطق آزاد مشترک است. این موضوع در چه مرحله‌ای است؟
در حال حاضر بسیاری از کشورها به‌دنبال تاسیس مناطق آزاد مشترک هستند.ایران نیز دراین زمینه پیشرواست. اکنون بااغلب کشورهای همسایه مانند عراق، ترکیه وپاکستان مذاکراتی را دراین زمینه انجام داده‌‎ایم و تفاهم‌نامه‌هایی هم به امضارسیده است. حتی با کشورهایی مانند سوریه که از نظر سیاسی به ما نزدیک هستند نیز مذاکراتی دراین زمینه داشته و درخصوص منطقه آزاد ایران، عراق و سوریه به نتیجه رسیده‌ایم و در حال برنامه‌ریزی برای اساسنامه آن هستیم. ایران مبتکر روش‌های فعالیت در مناطق آزاد شده است. مامعتقدیم مناطق آزاد تیم ملی اقتصاد ایران است وبا بخش‌های مختلف می‌تواند صادرات غیرنفتی کشور را رشد دهد.